Χορτοφαγία δια πάσαν νόσον;

2017-11-10

Γράφει ο Παπακωνσταντίνου Θεόδωρος

Με τον όρο χορτοφαγία εννοούμε την αποχή από την κατανάλωση κρέατος, πουλερικών, ψαριών και των υποπροϊόντων τους, ενώ σε πιο αυστηρές μορφές μπορεί να αποκλειστούν τα θαλασσινά ακόμη και το μέλι. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου μοντέλου διατροφής στηρίζεται σε μελέτες που δείχνουν βελτίωση διαφόρων δεικτών υγείας, όπως καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία, μειωμένη αρτηριακή πίεση, καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη, μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου αλλά και σε ηθικά ζητήματα σχετικά με τις συνθήκες εκτροφής και εκμετάλλευσης των ζώων.

Οι χορτοφάγοι χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες ανάλογα με το ποιες τροφές καταναλώνουν και ποιες αποκλείουν από το διαιτολόγιο τους.

Ας δούμε αναλυτικότερα:

Γαλακτο- χορτοφαγία (lacto-vegetarian). Δεν καταναλώνουνε κρέας ή αυγά αλλά καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα.
Γαλακτο- αυγό -χορτοφαγία (lacto-ovo-vegetarian). Καταναλώνουν γαλακτοκομικά και αυγά.
Αυγό-χορτοφαγία (ovo-vegetarian). Δεν τρώνε κρέας, γαλακτοκομικά αλλά καταναλώνουν αυγά.
Αυστηρή χορτοφαγία (vegan). Δεν καταναλώνουν οποιαδήποτε μορφή κρέατος και κανένα παράγωγο τους. Επίσης δεν καταναλώνουν ψάρια και θαλασσινά.

Η πιο διαδεδομένη μορφή χορτοφαγίας είναι αυτή στην οποία κάποιος δεν καταναλώνει κρέας αλλά καταναλώνει όλα τα υποπροϊόντα του (γαλακτοκομικά, αυγά). Τα τελευταία χρόνια όμως όλο και περισσότεροι στρέφονται στην αυστηρή χορτοφαγία (vegan). Ο βεγκανισμός είναι μία φιλοσοφία, ένας τρόπος ζωής που αποκλείει τη χρήση ζώων ή ζωικών προϊόντων για τροφή, ένδυση ή άλλους σκοπούς. Πρακτικά, ένας αυστηρά χορτοφάγος δεσμεύεται για αποφυγή κατανάλωσης όλων των ζωικών προϊόντων (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, μέλι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα).

Στα οφέλη μιας χορτοφαγικής (vegetarian-vegan) διατροφής περιλαμβάνονται:

Η μεγαλύτερη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών (κάλιο, μαγνήσιο, βιταμίνες Α,C και E), αντιοξειδωτικών και φυτικών ινών λόγω της κατανάλωσης φυτικών ανεπεξέργαστων τροφών.
Μειωμένη πρόσληψη θερμίδων με έμμεσο αποτέλεσμα την απώλεια βάρους. Λόγω του χαμηλού θερμιδικού περιεχομένου των φυτικών τροφών αλλά και της μεγάλης περιεκτικότητας τους σε φυτικές ίνες και νερό, δημιουργείται πιο εύκολα το αίσθημα του κορεσμού. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι ακολουθούν μια χορτοφαγική διατροφή εμφανίζουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος.
Καλύτερη ρύθμιση γλυκόζης αίματος καθώς και καλύτερη νεφρική λειτουργία. Οι χορτοφάγοι φαίνεται να έχουν χαμηλότερο σάκχαρο νηστείας, μεγαλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη και από 50 έως 80% χαμηλότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2.
Προστασία από συγκεκριμένες μορφές καρκίνου όπως του μαστού, του παχέος εντέρου, του προστάτη και του ενδομητρίου. Η προστατευτική δράση μιας χορτοφαγικής διατροφής στηρίζεται στο συνδυασμό της αυξημένης πρόσληψης αντιοξειδωτικών και φυτικών ινών μέσω φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και στην αποφυγή επεξεργασμένων κρεάτων όπως λουκάνικα, αλλαντικά, καπνιστά τυριά.
Χαμηλότερος καρδιαγγειακός κίνδυνος. Οι χορτοφάγοι σε σχέση με το γενικό πληθυσμό εμφανίζουν χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, καλύτερα επίπεδα λιπιδίων αίματος -κυρίως της LDL χοληστερόλης- και καλύτερη ρύθμιση σακχάρου παράγοντες που συνδέονται άμεσα με την καλή καρδιακή λειτουργία.

Εκτός όμως από σημαντικά πλεονεκτήματα μια χορτοφαγική διατροφή (vegetarian-vegan) μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές διατροφικές ελλείψεις λόγω του αποκλεισμού ζωικών προϊόντων και υποπροϊόντων και του μη επαρκώς σχεδιασμένου διατροφικού πλάνου στα πλαίσια της καθημερινότητας.

Ας δούμε αναλυτικότερα:

Μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας. Οι πρωτεΐνες αποτελούν ένα από τα βασικά δομικά υλικά με το οποίο χτίζονται ο μυϊκός ιστός, οι ορμόνες, τα αντισώματα και άλλες πολύτιμες για τον οργανισμό ενώσεις. Οπότε ελλιπής πρόσληψη πιθανόν να οδηγήσει σε απώλεια μυϊκού ιστού, μειωμένη δύναμη και ανισορροπίες ορμονών.
Χαμηλά επίπεδα σιδήρου (Fe) και φερριτίνης. Οι καλύτερες πηγές βίο-διαθέσιμου σιδήρου είναι το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα παράγωγα τους. Υπάρχουν και φυτικές πηγές σιδήρου (όσπρια, αρακάς, ξηροί καρποί, σόγια) ο σίδηρος των οποίων όμως δεν είναι εύκολα απορροφήσιμος (ακόμη και με την ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης C).
Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου, βιταμίνης D και βιταμίνης B12. Πιθανή εμφάνιση οστεοπόρωσης, αναιμιών (σιδηροπενική, μεγαλοβλαστική αναιμία) καθώς και νευρολογικής φύσης προβλήματα λόγω της χαμηλής πρόσληψης και συγκέντρωσης βιταμίνης B12.
Δυσκολία στην τήρηση μιας αυστηρά χορτοφαγικής διατροφής εκτός σπιτιού. Πολλά εστιατόρια δε σερβίρουν vegan συνταγές ενώ ακόμη και σε άλλες καθημερινές κοινωνικές εκδηλώσεις οι επιλογές δεν είναι πολλές. Άμεσο αποτέλεσμα μια μονότονη διατροφή και ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών.

Αφού αναφέρθηκαν τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μιας χορτοφαγικής διατροφής μπορούμε να συνοψίσουμε τα εξής:

Ο άνθρωπος κατά την εξέλιξή του, ήταν ένα παμφάγο ζώο. Η διατροφή του στηριζότανε κυρίως στο κρέας (κυνηγός-τροφοσυλλέκτης). Συντηρούταν με φρέσκο κρέας καθημερινά το οποίο ήταν απαραίτητο για τη διατροφή του συνδυασμένο με φυτικές τροφές, όπως άγρια λαχανικά, φρούτα και ξηρούς καρπούς.
Η απόρριψη τού κρέατος και οποιασδήποτε άλλης ομάδας τροφίμων είναι ένα πολύ σημαντικό λάθος. Το κρέας στην προκειμένη περίπτωση αποτελεί μια πλήρη σε θρεπτικά συστατικά τροφή και απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία και ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού.
Το επιχείρημα των χορτοφάγων ότι το κρέας μας αρρωσταίνει στερείτε επιστημονικής τεκμηρίωσης. Δύο ανασκοπήσεις με δείγμα 1.000.000 και 400.000 ατόμων δεν έδειξαν καμία σχέση μεταξύ της κατανάλωσης ανεπεξέργαστου κρέατος και καρκίνου, καρδιαγγειακών νοσημάτων ή διαβήτη τύπου ΙΙ.
Μια ελλιπώς σχεδιασμένη χορτοφαγική διατροφή μπορεί να καταστεί επιβλαβής γι την ανθρώπινη υγεία (το ίδιο φυσικά μπορεί να συμβεί και με μία διατροφή που περιλαμβάνει κρέας). Οι χορτοφάγοι, οι οποίοι αποκλείουν από τη διατροφή το κρέας και τα γαλακτοκομικά, στερούν από τον οργανισμό τους απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και είναι αυτοί που σε βάθος χρόνου κινδυνεύουν να εμφανίσουν προβλήματα υγείας όπως αναιμίες, νευρολογικά προβλήματα, οστεοπόρωση, σαρκοπενία.

Αναφορές:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28040519

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12740075

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18237581

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19279075

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25592014

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2671114/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24687909

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3999603/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16441942

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21139125

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23356638

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28319940

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4691673/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21540747