Καφές - οφέλη - παρενέργειες

Γράφει ο Παπακωνσταντίνου Θεόδωρος

Καφές - Ιστορικά στοιχεία - Οφέλη -Παρενέργειες

Ο καφές καταναλώνεται από το 90% του ενήλικου πληθυσμού. Για εκατομμύρια άτομα αποτελεί αληθινό πάθος. Ο καφές είναι μία απόλαυση της καθημερινής ζωής. Αλλά επικρατούν πολλές λανθασμένες απόψεις για τις ιδιότητές του και τις συνέπειές του στην υγεία.

Ο άνθρωπος κατανάλωνε ροφήματα που περιείχαν καφεΐνη από τα αρχαία χρόνια. Από το 2700 π.χ. ο Κινέζος Αυτοκράτορας Shen Nung έπινε ζεστό τσάι. Ο καφές άρχισε να χρησιμοποιείται στην Αφρική γύρω στο 575 μ.Χ., όταν οι κόκκοι χρησιμοποιούνταν σαν χρήματα και καταναλώνονταν ως τρόφιμα.

Η μακροχρόνια δημοτικότητα των ροφημάτων, που φυσικά περιέχουν καφεΐνη, επικυρώνει την ποιότητα των ιδιοτήτων της. Σε μερικά ελαφρά ροφήματα, η καφεΐνη προστίθεται σε μικρές ποσότητες σαν ένα συστατικό κλειδί για την απόδοση γεύσης, που προάγει τη μοναδική γεύση σε κάθε προϊόν. Επειδή η κατανάλωση της καφεΐνης είναι τόσο πολύ μεγάλη είναι ένα από τα πιο μελετημένα συστατικά στην παραγωγή τροφίμων.

Η καφεΐνη είναι ένα αλκαλοειδές της ξανθίνης που βρίσκεται σε διάφορα φυτά, όπως οι σπόροι του καφέ και του κακάο, τα φύλλα τσαγιού, οι καρποί guarana και κόλα, και προστίθεται σε μη αλκοολούχα ποτά και ποικίλα φάρμακα που είτε συνταγογραφούνται είτε όχι. Ενεργεί ως φυσικό φυτοφάρμακο, προστατεύοντας τα φυτά από τα έντομα που τρέφονται από αυτά. Η μέση περιεκτικότητα σε καφεΐνη του αλεσμένου καβουρδισμένου καφέ είναι περίπου 85 mg ανά 150ml (1 φλιτζάνι), του στιγμιαίου καφέ είναι 60 mg, του ντεκαφεϊνέ είναι 3 mg, του τσαγιού από φύλλα ή από φακελάκι είναι 30 mg, του στιγμιαίου τσαγιού είναι 20 mg και του κακάο ή της ζεστής σοκολάτας είναι 4 mg. Ένα ποτήρι (200 ml) ενός μη αλκοολούχου ποτού που περιέχει καφεΐνη, περιέχει μεταξύ 20 - 60mg καφεΐνης.

Η καφεΐνη είναι ήπιο διεγερτικό του ΚΝΣ (ανταγωνίζεται την αδενοσίνη, μια χημική ουσία - αγγελιοφόρο, που μεταξύ άλλων ελέγχει τις καταστάσεις διέγερσης και ύπνου). Η επίδρασή της αυτή είναι προσωρινή και εξαρτάται από την ευαισθησία και τη συχνότητα κατανάλωσης.

Ο μέσος χρόνος ημιζωής της είναι 4 ώρες (μεταξύ 2-10 ωρών). Τα άτομα διαφέρουν ως προς την ευαισθησία τους στην καφεΐνη, ανάλογα με την προσλαμβανόμενη ποσότητα, τη συχνότητα κατανάλωσης, το μεταβολισμό της και την γενετική τους προδιάθεση. Η συχνή κατανάλωσή της αυξάνει την ανοχή και μειώνει τις φυσιολογικές επιδράσεις της.

Οφέλη από την κατανάλωση καφεΐνης:

• Η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης σχετίζεται με τη βελτίωση της μνήμης.
• Βελτιώνει τη διάθεση μέσω δράσης της σε συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου.
• Βελτιώνει την αναπνοή (δρα ως βρογχοδιασταλτικό)
• Η καφεΐνη είναι μία ψυχοδιεγερτική ουσία η οποία σε μέτριες ποσότητες βοηθά να ξεπεραστεί η κόπωση και η υπνηλία για σύντομο χρονικό διάστημα.
• Η κατανάλωση καφεΐνης σχετίζεται με την καταπολέμηση κεφαλαλγιών (συνήθως αποτελεί συστατικό πολλών αναλγητικών φαρμάκων).
• Η καφεΐνη έχει ήπια διουρητική δράση και έτσι ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη μπορούν να συνεισφέρουν στην καθημερινή ενυδάτωση του οργανισμού.
• Μέτρια κατανάλωσή καφεΐνης βελτιώνει έμμεσα την αθλητική απόδοση, μέσω της ικανότητας που δίνει στον αθλητή να προπονείται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Αρνητικές συνέπειες από την κατανάλωση της καφεΐνης

• Αύξηση της νευρικότητας, του άγχους, καθώς και αϋπνία (ιδιαίτερα σε άτομα που εμφανίζουν ευαισθησία σε αυτήν).
• Υπερβολική κινητικότητα.
• Υψηλή πρόσληψη καφεΐνης (>400mg) μπορεί να προκαλέσει εθισμό.

Πόση όμως είναι η συνιστώμενη πρόσληψη καφεΐνης;

«Μέτρια» πρόσληψη καφεΐνης για έναν ενήλικο- ο οποίος δεν εμφανίζει ευαισθησία σε αυτήν- είναι περίπου 300 με 400 mg ημερησίως. Στη συνέχεια φαίνεται πόσο καφεΐνη περιέχεται σε διάφορα ροφήματα.

• Στιγμιαίος καφές 75mg ανά φλιτζάνι
• Εσπρέσο από 60-80mg ανά φλιτζάνι
• Τσάι 50mg ανά φλιτζάνι
• Ενεργειακά ποτά
• (με πρόσθετη καφεΐνη ή γκουαράν) 28-87mg ανά ποτήρι 250ml
• Ποτά τύπου Cola (διαίτης ή κανονικά) 8-53 mg ανά ποτήρι 250 ml
• Μερικά μη αλκοολούχα ποτά 24mg ανά ποτήρι 250ml
• Σοκολάτα 5.5-35.5 mg ανά κομμάτι 50g

Επίλογος

Μετά από δεκαετίες έρευνας, η επιστημονική κοινότητα δεν έχει τεκμηριώσει καμία σταθερή συσχέτιση μεταξύ της μέτριας κατανάλωσης καφεΐνης και οποιουδήποτε κινδύνου υγείας. Αντιθέτως είναι αποδεδειγμένες από πολλές έρευνες οι θετικές στον οργανισμό επιδράσεις της.