Λιπώδης διήθηση ήπατος- Αιτίες και αντιμετώπιση

2017-11-27

Γράφει ο Παπακωνσταντίνου Θεόδωρος

Το ήπαρ (συκώτι) είναι ένα ζωτικό όργανο με ευρύ φάσμα λειτουργιών. Αποτελεί μέρος του γαστρεντερικού συστήματος και βρίσκεται στην άνω κοιλιακή χώρα, στα δεξιά του στομάχου. Είναι ο μεγαλύτερος αδένας του ανθρωπίνου σώματος με εξωκρινή και ενδοκρινή μοίρα. Πρόκειται για το χημικό εργοστάσιο του σώματος. Έχει βάρος 1200-1600 γραμμάρια (το 2,5% του συνολικού βάρους του ανθρωπίνου σώματος). Αποτελείται από 4 λοβούς (δεξιός, αριστερός, τετράπλευρος, κερκοφόρος).

Οι κύριες λειτουργίες του ήπατος είναι:

Απομάκρυνση τοξικών ουσιών μέσω μετατροπής τους σε αβλαβή για τον οργανισμό προϊόντων. Οι βλαβερές αυτές ουσίες μπορεί να περιέχονται στις τροφές, στο αλκοόλ, σε διάφορα φάρμακα ή ακόμη και στο νερό.
Μεταβολισμός των μακροθρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες). Το ήπαρ συνθέτει, αποθηκεύει και απελευθερώνει θρεπτικά συστατικά στο αίμα, με βάση τις ανάγκες του σώματος.
Παραγωγή χοληστερόλης. Το ήπαρ παράγει καθημερινά περίπου 1000 mg χοληστερόλης η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή ορμονών, χολής και βιταμίνης D.
Σύνθεση πρωτεϊνών. Το ήπαρ παράγει ή μετατρέπει εκατομμύρια μορίων πρωτεΐνης την ημέρα. Ορισμένες μεταφέρουν βιταμίνες και μέταλλα σε όλο το σώμα. Άλλες μεταφέρουν λίπη (λιποπρωτεΐνες). Μερικές δρουν ως καταλύτες (ένζυμα) για την επιτάχυνση των μεταβολικών αντιδράσεων .
Παραγωγή χολής. Το ήπαρ παράγει χολή, η οποία αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη. Η χολή βοηθά στην πέψη των λιπών και στην απομάκρυνση τοξικών ουσιών από το σώμα.
Αποθήκευση θρεπτικών συστατικών. Το ήπαρ μετατρέπει την περίσσεια γλυκόζης του αίματος σε γλυκογόνο για πιο αποτελεσματική αποθήκευση. Αποθηκεύει βιταμίνες και μέταλλα για την περίπτωση πιθανής απουσίας τους από τη διατροφή. Μπορεί να αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α, Β12 και βιταμίνης D.
Παραγωγή λέμφου-ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος. Η λέμφος είναι ένα άχρωμο υγρό που κυκλοφορεί στο σώμα, γύρω από τα αιμοφόρα αγγεία, μέσα σε ένα δίκτυο καναλιών, τα λεμφοφόρα αγγεία ή λεμφαγγεία. Στην πορεία αυτών των αγγείων παρεμβάλλονται οι λεμφαδένες όπου κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος εξουδετερώνουν βακτήρια και παθογόνους οργανισμούς.

Λιπώδες διήθηση ήπατος

Λιπώδης διήθηση του ήπατος είναι η κατάσταση στην οποία συσσωρεύεται λίπος μέσα στα ηπατικά κύτταρα.Σύμφωνα με τον ορισμό μιλάμε για λίπωση του ήπατος όταν 50% και πλέον των ηπατικών κυττάρων παρουσιάζουν ενδοκυτταρική συσσώρευση λίπους. Διακρίνουμε δύο είδη λιπώδους διήθησης του ήπατος:

την απλή λιπώδη διήθηση μία σχετικά ήπια κατάσταση που αντιστρέφεται με την αλλαγή της διατροφής, την απώλεια βάρους και την άσκηση.
τη λιπώδη διήθηση με συνοδό φλεγμονή (στεατοηπατίτιδα), μία χρόνια φλεγμονή του ήπατος που προκαλεί ουλές ανάμεσα στα ηπατικά κύτταρα και μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση ή ακόμη και καρκίνο.

Αιτιολογικά διακρίνουμε την αλκοολική και τη μη αλκοολική μορφή με την πρώτη να είναι η πιο συχνή. Η πάθηση στα πρώτα στάδια είναι συνήθως ασυμπτωματική αν και υπάρχουν κάποια κλινικά συμπτώματα που πιθανό να σχετίζονται με φλεγμονή. Τα συνηθέστερα είναι μειωμένη όρεξη, απώλεια βάρους, κοιλιακός πόνος, αδυναμία, κόπωση και σύγχυση. Εάν η ζημιά στο ήπαρ οδηγήσει σε κίρρωση τότε εμφανίζονται επιπλέον συμπτώματα όπως οίδημα στην κοιλιά (ασκίτης), κιτρίνισμα της επιδερμίδας και των ματιών και συχνές αιμορραγίες.

Αιτίες εκδήλωσης λιπώδους διήθησης ήπατος

Η κύρια αιτία είναι η υπερβολικά μεγάλη χρόνια λήψη αλκοόλ. Εμφανίζεται συνήθως μετά από πολλά χρόνια υπερβολικού ποτού στο 15% περίπου των αλκοολικών. Συνήθως τα άτομα που παθαίνουν κίρρωση από κατάχρηση αλκοόλ έχουν καταναλώσει μισό λίτρο ή περισσότερο ποτών ημερησίως για αρκετά χρόνια. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η κίρρωση προκαλείται από άλλους παράγοντες οι οποίοι δεν είναι επακριβώς γνωστοί.

Άλλη πιθανή αιτία είναι η αύξηση του σωματικού λίπους ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλιακής χώρας (σπλαχνικό λίπος). Λόγω της συσσώρευσης αυτής το συκώτι χάνει τη λειτουργικότητα του και αδυνατεί να αυτό ιαθεί όπως θα γινόταν σε φυσιολογικές συνθήκες. Άλλες αιτίες μπορεί να είναι τα αυξημένα λιπίδια αίματος, ο διαβήτης τύπου ΙΙ, κάποια γενετική ανωμαλία, η απότομη απώλεια σωματικού βάρους και η χρόνια χρήση διαφόρων φαρμάκων (ασπιρίνη, στεροειδή, ναρκωτικά).

Διάγνωση

Η διάγνωση βλάβης στο ήπαρ μπορεί να γίνει τους εξής τρόπους

Φυσική εξέταση με ψηλάφηση της κοιλιακής περιοχής για ανίχνευση αλλαγών στο μέγεθος του ήπατος.
Αιματολογικές εξετάσεις για την αξιολόγηση των τιμών των ηπατικών ενζύμων (αυξημένες τιμές δε συνεπάγονται απαραίτητα σοβαρή ηπατική βλάβη).
Χρήση υπερηχογραφήματος, αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας.
Βιοψία του ήπατος. Η οριστική διάγνωση της κίρρωσης γίνεται με μικροσκοπική εξέταση δείγματος από τον ιστό του ήπατος (βιοψία). Με μία μικρή βελόνα, κατόπιν τοπικής αναισθησίας ο γιατρός παίρνει ένα μικρό κομμάτι από το συκώτι προς ανάλυση.

Αντιμετώπιση λιπώδους διήθησης ήπατος

Το λιπώδες ήπαρ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί φαρμακευτικά. Η θεραπεία βασίζεται σε αλλαγές στην ποιότητα διατροφής και στον τρόπο ζωής. Έτσι σημαντικά κρίνονται τα ακόλουθα βήματα:

Απώλεια βάρους εάν ο ασθενής είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Πρώτος στόχος απώλεια 5 με 10% του αρχικού σωματικού βάρους.
Αποφυγή πρόσληψης τρανς λιπαρών οξέων (trans fat). Τα τρανς λιπαρά οξέα εντοπίζονται κυρίως σε μαργαρίνες και άλλα φυτικά λίπη τα οποία έχουν υποστεί υδρογόνωση και φυσικά στις τροφές που τα περιέχουν (μπισκότα, κέικ, σοκολάτες, έτοιμα ψωμάκια, κρουασάν κ. α).
Πλήρης αποκλεισμός του αλκοόλ από τη διατροφή ιδιαίτερα στα άτομα που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου.
Περιορισμός της πρόσληψης ζάχαρης και γενικότερα των επεξεργασμένων υδατανθράκων.
Αποφυγή πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών οξέων. Προσοχή στην πρόσληψη των πολυακόρεστων λιπαρών (φυτικά έλαια) καθώς και στη διαιτητική πρόσληψη χοληστερόλης.
Αύξηση της πρόσληψης μονοακόρεστων λιπαρών οξέων από τροφές όπως το ελαιόλαδο, το σουσάμι, το ταχίνι, τα αμύγδαλα, τα καρύδια και κάποια σπορέλαια όπως το ηλιέλαιο και το σογιέλαιο.
Κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ω-3 λιπαρά οξέα (σαρδέλες, σολομός, σκουμπρί, γάβρος, καρύδια, λιναρόσπορος, σόγια, γλιστρίδα, αντράκλα).
Αποφυγή τηγανίσματος τροφών με προτιμότερος τρόπο μαγειρέματος το ψήσιμο ή το βράσιμο.
Πρόσληψη 5 με 6 μερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά.
Πρόσληψη ανεπεξέργαστων τροφών κοντά στη φυσική τους μορφή (προϊόντα ολικής, ξηροί καρποί, όσπρια, σπόροι).
Επαρκής πρόσληψη νερού και υγρών γενικότερα.
Καλή ρύθμιση γλυκόζης αίματος. Τακτικός έλεγχος γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης
Περιορισμός στο αλάτι και σε τροφές που το περιέχουν σε μεγάλες ποσότητες (πατατάκια, κονσέρβες, ζωμοί, αλλαντικά, παστά-καπνιστά κρέατα και τυριά).
Τακτική αερόβια άσκηση η οποία συνδυαστικά με τις σωστές διατροφικές επιλογές θα οδηγήσει σε μείωση τόσο του σπλαχνικού λίπους όσο και του λίπους στα ηπατικά κύτταρα.

Αναφορές: